ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Η Αγιάσος είναι κωμόπολη του νομού Λέσβου. Είναι χτισμένη σε απόσταση 27 χιλιομέτρων από την πόλη της Μυτιλήνης, στο εσωτερικό του νησιού στις πλαγιές του όρους Όλυμπος σε υψόμετρο 460 μέτρων.
Σύμφωνα την επικρατέστερη άποψη, η ιστορία του χωριού ξεκινά πριν 12 αιώνες, την περίοδο της Βυζαντινής Εικονομαχίας. Τότε έφτασε στην περιοχή ο εικονόφιλος ιερέας των ανακτόρων Αγάθων, προερχόμενος από τα Ιεροσόλυμα. Είχε μαζί του Τίμιο Ξύλο, μία εικόνα της Παναγίας και ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο. Εγκατέστησε εκεί τη σκήτη του και αυτός ο τόπος απέκτησε μεγάλη φήμη σε όλη τη Λέσβο για τους προσκυνητές. Σιγά σιγά η σκήτη του Αγάθωνα εξελίχθηκε σε μοναστήρι. Και το μοναστήρι σε οικισμό. Όλα αυτά χάρη στην περίφημη εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας με την χαρακτηριστική επιγραφή «Μήτηρ Θεού Αγία Σιών».
Σύμφωνα με την παράδοση από παραφθορά της επιγραφής προέκυψε το όνομα Αγιάσος.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Η Αγιάσος διατηρεί αναλλοίωτα στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός. Παρόλο που δεν είναι παραθαλάσσιος οικισμός, έχει μεγάλη τουριστική κίνηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Περπατήστε στα σοκάκια του χωριού, καθίστε σε κάποιο καφενείο, απολαύστε την ωραία αρχιτεκτονική. Και αγοράστε κάποιο παραδοσιακό αντικείμενο ή σουβενίρ από τα πολλά καταστήματα με τα κομψά προϊόντα. Στην Αγιάσο αξίζει να δοκιμάσετε τοπικά προϊόντα όπως κάστανα, λαδοτύρι, χάχλες (μια μορφή τραχανά που σερβίρεται σε σχήμα βαρκούλας), παξιμάδια, χόρτα του βουνού, ντολμαδάκια με ρύζι, κολοκυθοανθούς και άλλα. Και οπωσδήποτε να καθίσετε σε κάποιο από τα παραδοσιακά καφενεία του χωριού όπου ο ελληνικός καφές που θα πιείτε συνοδεύεται από γλυκό του κουταλιού.
Η περιβάλλουσα φύση της Αγιάσου αποτελεί έναν απ’ τους πιο σημαντικούς προστατευόμενους δασικούς πλούτους του νησιού και συγκαταλέγονται στο δίκτυο Natura 2000. Η βλάστηση της περιοχής αποτελείται από εκτεταμένα δάση τραχείας πεύκης (pinus brutia) στα δυτικά του οικισμού, ενώ στις νότιες παρυφές του ξεκινάει ο περίφημος καστανιώνας της Αγιάσου αποτελούμενος από την κοινή castanea sativa, ο οποίος είναι ο μοναδικός που αποτελεί σημαντική δασική έκταση πάνω στο νησί
Καστανιώνας
Ένας από τους λόγους για τους οποίους φημίζεται η ξακουστή Αγιάσος είναι ο Καστανιώνας της, ένας αγροτικός δρόμος που οδηγεί μέσα από ένα πυκνό δάσος καστανιάς στις πηγές Βαλάνου, οι οποίες υδρεύουν μέρος του χωριού και καταλήγει στον Αϊ-Γιάννη. Καλύπτει 11.000 στρέμματα δάσος καστανιάς.
Ο ναός της Παναγίας
Ο ναός τρίτος στη συγκεκριμένη θέση χτίστηκε εκεί το 1815 και προσελκύει κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες προσκυνητές, όχι μόνο από τη Λέσβο, χάρη στην εικόνα της Παναγίας που η παράδοση θέλει να είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά
Λαογραφικό Μουσείο
Το Λαογραφικό Μουσείο του Αναγνωστηρίου Αγιάσου είναι ίσως το σημαντικότερο της κατηγορίας του στη Λέσβο και όχι μόνο, λόγω του πλούτου και της ποικιλίας των εκθεμάτων που φιλοξενεί. Βρίσκεται δίπλα στο κτίριο της βιβλιοθήκης και του θεάτρου και χτίστηκε σύμφωνα με τα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά πρότυπα της Αγιάσου
ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ
Φημισμένα κεραραμικά, κάστανα, καρύδια, χάχλες
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ – ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
Α. Πανηγύρι της Παναγίας. Χάρη σε αυτή την εικόνα, διοργανώνεται εδώ κάθε χρόνο το μεγάλο πανήγυρι τον Δεκαπενταύγουστο, το οποίο προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές, πολλοί από τους οποίους κάνουν περπατώντας την διαδρομή από τη Μυτιλήνη (27 χιλιόμετρα) και άλλα χωριά της Λέσβου. Την παραμονή και ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου στο χωριό επικρατεί το αδιαχώρητο με πλανώδιους πωλητές.
Β. Πανηγύρι του Προφητη Ηλια (20 Ιουλίου). Η ακριβής περίοδος εμφάνισης του εθίμου του πανηγυριού του Προφήτη Ηλία, του ¨ΑΓ’ΛΙΑ¨, δεν είναι γνωστή. Σύμφωνα με μαρτυρίες κάνει την εμφάνιση του πριν την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους. Το έθιμο του Προφήτη Ηλία αναβίωσε γύρω στο 1960 με ελάχιστες διαφορές, μια εκ των οποίων είναι η αντικατάσταση των μουλαριών με τα άλογα. Μια άλλη διαφορά είναι η μεταφορά στο βουνό της εικόνας του Προφήτη Ηλία, η οποία για λόγους ασφαλείας είχε μεταφερθεί από την εκκλησία του Προφήτη Ηλία στην εκκλησία της Αγίας Τριάδος.
Το έθιμο συνεχίζεται και σήμερα με αμείωτο το ενδιαφέρον από την πλευρά των καβαλαραίων. Σήμερα μάλιστα η συμμετοχή είναι πολύ μεγάλη, λόγω της συμμετοχής καβαλαραίων από άλλους συλλόγους
Ο τόπος συνάντησης των καβαλαραίων είναι η πλατεία στην είσοδο του χωριού. Από εδώ ξεκινάει η πορεία προς την Αγία Τριάδα. Μπροστά πηγαίνουν 5 άλογα τα οποία κάνουν διάφορες φιγούρες, ακολουθεί ο καβαλάρης που κρατά την εικόνα, αυτός που κρατά το λάβαρο του συλλόγου και αυτός ή αυτοί που μεταφέρουν τον άρτο. Ακολουθούν οι παπάδες και οι μουσικοί που παίζουν συγκεκριμένο σκοπό, το λεγόμενο σκοπό των αλόγων, στο ρυθμό του οποίου οι καβαλάρηδες χορεύουν πάνω στα άλογα είτε καθιστοί είτε όρθιοι. Η πρώτη στάση γίνεται έξω από την εκκλησία της Παναγίας, όπου γίνεται μια μικρή παράκληση. Η πομπή συνεχίζεται με μια μικρή στάση στο εκκλησάκι του Αγίου Ευστρατίου, και στη συνέχεια περνά από τη γέφυρα στο Σταυρί με προορισμό την εκκλησία της Αγίας Τριάδος. Εκεί γίνεται παράκληση και τέλος ο παπάς παίρνει την εικόνα από τα χέρια του καβαλάρη
Γ. Το Αγιασωτικο καρναβαλι. Το αγιασώτικο καρναβάλι είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πολιτισμική κληρονομιά και την τοπική κουλτούρα. Τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται παρουσιάζουν ποικιλία και καλύπτει γεγονότα εθνικά αλλά και οικουμενικά ακόμα και όταν αξιοποιούν την παλαιά ιστορία και τη μυθολογία. Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει η πολιτική σάτιρα, η οποία είναι καυστική. Οι σατιρογράφοι αρέσκονται να διακωμωδούν πρόσωπα αλλά και να αναπλάθουν ήθη, έθιμα και γεγονότα της καθημερινής ζωής δοσμένα με το χαρακτηριστικό Αγιασώτικο γλωσσικό ιδίωμα.
Δ. Η εορτή του καστάνου είναι κινητή, ανάλογα με τις σοδειές των καστανοπαραγωγών ορίζεται στις αρχές Νοεμβρίου
ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΑΓΙΑΣΟΥ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
α. Πολιτιστικός Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιάσου “Ο ΣΑΤΥΡΟΣ”
β. Πνευματικό κέντρο Αναγνωστήριο Αγιάσου “Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ”
γ. Σύλλογος ΚΑΒΑΛΑΡΑΙΩΝ ΑΓΙΑΣΟΥ “Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ”
δ. Γυμναστικός Ποδοσφαιρικός Σύλλογος “Όλυμπος” Αγιάσου